Marine Gewoonten en Gebruiken 110-111

Marine gewoonten en gebruiken In 1882 bestond het commando „enter op - voor in het tuig klimmen, nog niet. De commando's voor de behandeling van tuig en zeilen waren anders. Op het commando „Ieder bij zijn mast, klaar staan om zeilen vast te maken”, rende iedereen naar het want, liep naar boven en posteerde zich daarin op de hoogte van de ra's, waar hij op ingedeeld was. De toenmalige commandant van Zr, Ms. „Zeehond", opleidingsschip de Noordzee voor bootsmansleerlingen, de kapt.-.luit. t. z. (de latere vice-admiraal) Mac Leod, voelde meer voor eenheid en netheid bij een zeil-exercitie. Door hem werd een reglement samengesteld, dat officieel bij de marine werd ingevoerd. In dit reglement komt voor 't eerst het commando „enter op" voor. Als aanvulling van „Ieder bij zijn mast, klaar staan om zeilen vast te maken", waarop wel iedereen naar het want van zijn mast snelde, doch met geen loop boven de verschansing mocht uitkomen, werd nu het commando kort na elkaar gegeven : „Bramzeilsgasten naar boven, marsgasten naar boven, enter op !" Erg enthousiast werd dit commando niet ontvangen. Nu weet ik wel, dat een matroos altijd kankerend een commando uitvoerde. Maar hier stond de zaak toch eventjes anders, want vooral de ouderen waren, gelijk de marine nog is, zeer conservatief. Nieuwigheden werden sterk critisch beoordeeld, dat wil zeggen nieuwigheden, die van persoonlijken aard waren, want op nieuw en modern materiaal werd door de eeuwen heen sterk aangedrongen. „Het lijkt wel een infanterie-exercitie", werd er gekankerd, „dat is goed voor mariniers". Het commando „Enter op" won het echter, daar het werkelijk een verbetering was. Ik wil maar zeggen, dat de marineman de commando's, trouwens ook de verrichtingen aan boord, heel anders aanvoelt dan met commando's en militaire gebruiken aan den wal het geval is. Zoo is 't ook met zingen. Er werd en er wordt aan boord graag gezongen. Soms was het zingen dienst. Gewoonlijk was dit het geval, als de avonden vroeg invielen en men op het donkere bovendek het wachtsvolk bijeen wilde houden. Dan was er geen licht aan dek, omdat dit, in verband met het zicht en de navigatie te hinderlijk was. Om het wachtsvolk bezig te houden werd aan dek verzameld en moest er gezongen worden. De gasten zorgden dan wel, met een eindje touw, dat de jonge matrozen het zingen leerden ! Een aantal matrozenliederen is in den loop der eeuwen bewaard gebleven. Scheurleer gaf er in zijn drie deelen „Van varen en vechten" in 1914 bij Martinus Nijhoff een groot aantal; het is nochtans maar een heel klein deel van wat er aan boord in vroeger tijd gezongen werd. Nu bedoel ik daarmee niet alleen de liederen, die door dichters en zangers van professie waren gemaakt en die thans als matrozenliederen nog in heruitgegeven boeken en boekjes worden te koop aangeboden. Hoeveel van die liederen zullen in werkelijkheid aan boord door 't scheepsvolk gezongen zijn ? Matrozen, ook in onzen tijd, zingen weinig of geen van de z.g. matrozenliederen. Ik herinner me, dat het „Vaarwel Marie, ik moet je gaan verlaten" of soortgelijke sentimenteele liedjes altijd hoonend werden gezongen. Zangers, die dergelijke liederen aanhieven, als de maats op den bak, of aan stuur- of bakboord aan lij bijeen zaten, kregen stee-vast een honden- of kattengejammer als begeleiding, om van „laarzen of schoenen naar 't hoofd gooien" nu nog maar niet te spreken. Van de oude scheeps- of matrozenliederen zijn er enkele, die min of meer gewijzigd en ingekort, ook nu nog wel gezongen worden, zoo o.a. : „Daar was laatst een meisje loos"; hetwelk in 1785 oorspronkelijk getiteld was: „Een nieuw lied op een vrouwe matroos", waarvan enkele regels woordelijk thans nog luiden : ,,0m te gaen klimmen al in de mast, te maken de zyle met touwetjes vast" en „Maar door het stormen en kwaet weer, zo gingen de zylen al heen en weer". Nu moet men onderscheid maken tusschen z.g. vrije gezangen en liederen, die gezongen worden bij een deel van het werk of die, welke een onderdeel zijn van den dienst aan boord blz 110 - 111. wordt vervolgd..