|
De tocht van Rosjestvenski's vloot naar Oost-Azië 1
De tocht van de Russische vloot, onder bevel van den admiraal Rosjestvenski, naar Oost-Azië is eene
gebeurtenis van het grootste belang en wel in het bijzonder voor Nederland van beteekenis.
Hierom verdient dit feit dan ook, dat wij het in dit tijdschrift wat naderbij beschouwen en de
aandacht vestigen op de lessen, welke uit deze gebeurtenis zijn te trekken, terwijl het zaak is
de oogen niet te sluiten voor de ernstige waarschuwing, welke voor de toekomst gegeven wordt.
De aanleiding tot het zenden van deze vloot is bekend; wij kunnen volstaan met nog even het
volgende in herinnering te brengen. Bij het uitbreken van den oorlog tusschen Rusland en Japan,
Japansche vloot, zware verliezen toegebracht aan de Russische scheepsmacht in Oost-Azië.
Gedurende den loop van het jaar werd de Russische vloot al meer en meer gehavend en op het einde van het jaar, bij de overgaaf van Port-Arthur, beschikte Rusland in Azië nog slechts over enkele schepen, welke te Wladiwostok ingevroren waren. Met den aanvang van 1905 was Japan dan ook onbetwist meester ter zee, wat niet slechts van veel belang voor dit rijk is met het oog op de krijgsverrichtingen in Mandsjoerije, maar tevens gelegenheid geeft aan de Japansche vloot om de geleden schade te herstellen en zich weêr geheel strijdvaardig te maken, zoodat zij met gerustheid de toekomst kan afwachten.
De Russische Regeering was er dan ook al spoedig op bedacht om hare zeemacht in de Chineesche wateren
te versterken en ten laatste werd de vloot uitgezonden, welke reeds kort na het verlaten
van de Oostzee door het Doggersbank-incident zooveel opschudding in de wereld zou brengen...
Ons doel is het niet om na te gaan, welke bezwaren het uitrusten van deze vloot heeft gehad,
welke moeilijkheden overwonnen moesten worden, noch hoe ten slotte de vloot is samengesteld
en welke waarde zij als krijgsmacht vertegenwoordigt.
Dit alles doet hier niets ter zake.
Het is voldoende te weten, dat eene talrijke Russische oorlogsvloot de Oostzee verliet om zich,
door den Indischen Oceaan, te begeven naar het oorlogsterrein in Oost-Azië; dat een deel dier
vloot den weg nam door het Suez-kanaal, het andere de roûte verkoos om de Kaap de Goede Hoop;
dat de vloot zich vereenigde in de wateren van Madagascar, waar de bevelhebber bericht zal
hebben ontvangen van den val van Port-Arthur.
De omstandigheid dat de vloot op hare reis niet in de gelegenheid zou zijn eene Russische haven
aan te doen en dat alle Mogendheden verklaard hadden eene volstrekte onzijdigheid in acht te zullen
nemen, maakte de aanvulling van den kolenvoorraad zeer bezwaarlijk. En toch bleef die aanvulling
noodzakelijk, omdat een hedendaagsch oorlogsschip zonder brandstof machteloos ja bijna hulpeloos is.
De verklaring van onzijdigheid legde aan de Mogendheden de moreele verplichting op om de
bepalingen van het Volkenrecht in acht te nemen. Deze bepalingen vormen echter geen wetboek
in den gewonen zin. Voor het meerendeel zijn het slechts gebruiken, welke ten doel hebben
de ruwheden van den oorlog te matigen en de onvermijdelijke nadeelen van den oorlogstoestand te beperken.
Voor zoover het de oorlogvoerende partijen betreft door alles te vermijden, wat niet kan leiden
tot bereiking van het einddoel van den oorlog. Voor zoover het de onzijdige Mogendheden betreft,
door geen uitbreiding aan den oorlog te geven door anderen daarin te betrekken. In zoover verdienen
deze bepalingen toejuiching, maar overigens moeten zij niet hooger worden aangeslagen dan zij verdienen.
Bij gemis aan eenig dwingend recht is het toch duidelijk, dat geen Mogendheid zich
door deze bepalingen meer gebonden zal achten dan haar belang, ja onder bepaalde
omstandigheden haar oogenblikkelijk belang, veroorlooft.
Dit geldt zelfs voor die enkele onderwerpen van internationaal recht, waaromtrent bepaalde
overeenkomsten zijn gesloten. Door deze op te zeggen behoeft een Staat de overeenkomst zelfs
niet te schenden; hij krijgt hierdoor immers zijn vrijheid van handelen, zijne vrijwillig
tijdelijk beperkte souvereine rechten terug.
Voor de onzijdige Mogendheden geldt in hoofdzaak gelijke redeneering, al zal het voor deze
ook veelal gemakkelijker wezen zich stipt aan de voorschriften van het Volkenrecht
te houden, omdat haar bestaan niet bedreigd zal worden door zulks te doen.
Moeilijker zal het echter vallen aan de regeering van eene onzijdige Mogendheid om door
de onderdanen van den Staat de onzijdigheid steeds en in alles te doen eerbiedigen,
gesteld zij wenscht werkelijk dat dezen zulks zullen doen.
Veelal toch zullen deze onderdanen zich door, ethische en soortgelijke overwegingen niet
laten weerhouden om de geldende bepalingen te overtreden, zoodra persoonlijk belang dit
medebrengt, terwijl het belang der gemeenschap voor velen eveneens een onvoldoend
krachtig argument is om eigen belang ter zijde te stellen.
De kans dat in onzijdige havens aan hare oorlogsschepen niet vergund zou worden
den kolenvoorraad aan te vullen, heeft de Russische Regeering niet willen loopen.
Voor die aanvulling heeft zij bijzondere maatregelen genomen, wat trouwens toch
reeds raadzaam was wegens de enorme hoeveelheid, welke werd vereischt en die het
onraadzaam zou hebben gemaakt de eene of andere haven aan te doen, zonder zich
vooraf te hebben verzekerd, dat een voldoende hoeveelheid beschikbaar was.
Dat de kans bestond, dat door neutrale Mogendheden bezwaar zou worden gemaakt,
dat Russische oorlogsschepen zich in hare havens van steenkolen voorzagen, was zeker.
Korten tijd na het uitbreken van den oorlog tusschen Rusland en Japan was dit
onderwerp overal reeds besproken.
De tocht van Rosjestvenski's vloot naar Oost-Azië 2
Aanleiding hiertoe was gelegen in de omstandigheid, dat vele der als geldend geacht
wordende bepalingen van het Volkenrecht in gebruik zijn gekomen onder omstandigheden,
welke zeer belangrijk verschillen met latere toestanden.
Zoo ook heeft het vraagstuk der kolenvoorziening geheel andere vormen aangenomen in
de allerlaatste jaren, terwijl het geheele vraagstuk zelf nog betrekkelijk nieuw is,
immers eerst kon ontstaan na het gebruik van stoom als beweegkracht voor oorlogsschepen.
Volgens de voorheen geldende begrippen mochten de oorlogsschepen van de oorlogvoerende
partijen zich in eene onzijdige haven van steenkolen voorzien, voor zoover dit noodig
was om onder stoom eene eigen haven te bereiken.
Steenkolen werden onontbeerlijk geacht, precies als voedingsmiddelen. Ook in de
behoefte hieraan mocht immers de neutrale haven op deze wijze voorzien en dit
minimum hulp kon bezwaarlijk geacht worden begunstiging te zijn; slechts in de
meest dringende behoefte werd voorzien en deze voorziening
droeg dan ook geheel het kenmerk van hulp in nood. Zoo was het standpunt nog
kort geleden; maar thans ?
Dat de toepassing van het als regel aangenomen gebruik tot vreemde consequenties
in de practijk kon leiden, zou in het bijzonder in dezen oorlog blijken. Zoo werd
aangenomen dat Russische schepen te Sabang (Atjeh) komende, aldaar den voorraad
mochten aanvullen, voor zoover noodig tot bereiking van de naastbijzijnde Russische haven;
dat wil zeggen hunne ruimen konden volladen om zoo mogelijk een der Russische havens
in het verre Oosten - Wladiwostok of Port-Arthur - te bereiken.
Naar de letter was deze beslissing zeker in overeenstemming met den tot op dat tijdstip
algemeen gevolgden regel; maar bezwaarlijk kon volgehouden worden dat op deze wijze geen
hulp werd verleend aan Rusland, dat strikte onzijdigheid wend betracht, ook al was men
bereid Japansche oorlogsschepen op denzelfden voet te behandelen.
Zulk eene opvatting omtrent het verstrekken van brandstof - en van andere artikelen
onmisbaar voor de reis - in de havens van onzijdige Mogendheden moest het aan de
Russische oorlogsschepen toch mogelijk maken om zonder bezwaar over zee den langen
weg afteleggen, welke de Russische havens in Europa van die in Oost-Azië scheidt.
Niet anders dan zeer verklaarbaar moet het dan ook worden genoemd, dat Japan tegen
deze opvatting protest aanteekende, zoowel als dat de billijkheid hiervan dadelijk werd erkend.
Toen van het voornemen der Russische Regeering was gebleken om de moeilijkheid te
ondervangen, door hare vloot te doen vergezellen van kolenschepen of deze vooraf
naar een aangewezen rendezvous te dirigeeren, opdat de aanvulling van den kolenvoorraad
der oorlogsschepen zou kunnen geschieden in open zee of tenminste buiten de territoriale
wateren van eenige neutrale Mogendheid, toen meende de Japansche Regeering dat ook
hierbij Rusland niet mocht rekenen op medewerking van onzijdige landen.
Japan wenschte dat het beschouwd zou worden als plicht van den onzijdigen Staat om te
voorkomen, dat schepen met zulk een doel zijn havens verlieten. Ook deze opvatting
omtrent de plichten van neutralen schijnt voortaan als juist erkend te zullen worden.
Volgens de berichten in de dagbladen namen tenminste reeds Engeland en Duitschland
maatregelen in dien zin. Rusland zal er alzoo niet meer op kunnen rekenen koopvaarders
te charteren om geladen met steenkolen voor de Russische vloot uit onzijdige havens
naar zee te vertrekken, zooals reeds herhaaldelijk is geschied.
De tocht van Rosjestvenski's vloot naar Oost-Azië 3
Het schijnt dat de tocht van de Russische vloot groote bezorgdheid heeft gewekt bij
de Nederlandsche Regeering, in verband met onze bezittingen in Oost-Indië. De geringe
strijdkrachten te water en te land aldaar geven hiertoe ook wel aanleiding, en allicht
kan de aanwezigheid in den Archipel van zulk eene machtige vloot tot moeielijkheden
van zeer ernstigen aard aanleiding geven. Van welken aard deze zullen kunnen zijn,
wenschen wij hier nader uiteen te zetten.
De Russische vlootvoogd betracht groote geheimzinnigheid omtrent den te volgen weg
en dit is alleszins verklaarbaar. Noodig is het toch, niet bekend te maken welke
plaats als rendezvous voor de kolenschepen is aangewezen. Dat is zoowel gewenscht
om die schepen niet te bemoeilijken, als om het kolenladen ongestoord te kunnen
laten geschieden.
Bovendien zal de commandant der Russische vloot er stellig de voorkeur aan geven
tamelijk onverwacht in de nabijheid van Japan te verschijnen, op tijd en plaats
oor hem zelf te bepalen, dan bij voorbaat de Japansche vloot nauwkeurig omtrent
zijne plannen in te lichten. Zoolang de Japansche vloot omtrent de Russische plannen
in het onzekere verkeert, heeft de Russische vloot ook weinig kans door den
vijand lastig gevallen te worden.
Deze geheimzinnigheid verliest echter veel van hare waarde, zoodra de Russische
vloot zich vertoont op plaatsen, waaruit met tamelijk groote zekerheid besloten
kan worden omtrent hare verdere plannen. De vloot zal zich dus niet moeten
vertoonen in Straat Sunda of Straat Malakka, waar zij onmiddellijk opgemerkt
en van hare verschijning door de telegraaf aan de geheele wereld kennis gegeven wordt.
Het komt ons hierom waarschijnlijk voor dat de Russische vloot bezuiden Java en
de kleine Sunda-eilanden langs zal loopen, om vervolgens door een der straten in
den omtrek van Timor, door de Moluksche zee en ten Oosten van de Philippijnen
haar weg om de Noord te vervolgen.
Op deze wijze zal de buitenwereld geruimen tijd onbekend kunnen blijven met de
plaats waar de vloot zich ongeveer ophoudt en zal het aanvullen van den kolenvoorraad
binnen de grenzen van den Indischen archipel kunnen geschieden, zonder dat
derden aanvankelijk daarvan iets te weten komen.
Op de Timor-eilanden wonen toch bijna uitsluitend inlanders, terwijl de stoomvaart -
alle middelen van gemeenschap - gering is in de parages waar de vloot zal passeeren.
De kolenschepen zullen het opgegeven rendezvous wel geheim houden en dit zal hun
gemakkelijk zijn gemaakt door verzegelde orders omtrent de plaats van bestemming
en verder te nemen maatregelen, welke eerst in zee geopend mochten worden.
Op de aangegeven wijze zal het kunnen gebeuren dat de Russische vloot den Archipel
doorstoomt, zonder dat men daar iets van bemerkt en dit is voor die vloot van zooveel
waarde, dat de admiraal nagenoeg zeker dezen weg zal nemen.
Of hierin, meer bepaald in het overnemen van de kolen, dan eene overtreding van de
bepalingen omtrent de onzijdigheid zal moeten worden gezien, eene tekortkoming van
Nederland als neutrale Mogendheid ? Deze vraag is niet stellig te beantwoorden,
indien zij zoo algemeen wordt gesteld.
Het is toch zeer twijfelachtig of de groote waterwegen in den archipel en in het
bijzonder de Moluksche zee als Nederlandsch territoir zijn te beschouwen. Maar neemt
men aan dat zulks wel het geval is of heeft het kolenladen plaats in de territoriale
wateren van een of ander eiland, dan zeker zou hieruit volgen dat neutraal
terrein geschonden werd.... door Rusland.
Zonder voorkennis der Regeering of van een harer ambtenaren geschied, kan zulk
een op zich zelf staand feit door Japan bezwaarlijk als begunstiging van Rusland
door eene onzijdige Mogendheid worden beschouwd.
Voor iedere onzijdige Mogendheid toch zal het steeds onmogelijk wezen om binnen
haar gebied elke ongeoorloofde handeling te voorkomen, al blijft het plicht
zooveel als doenlijk is hiernaar te streven.
De tocht van Rosjestvenski's vloot naar Oost-Azië 4
In de onzekerheid, welke weg door de Russische vloot genomen zal worden, is het
hoogst onwaarschijnlijk dat de Japansche vloot haar te gemoet zal gaan. In ieder
geval zou zij zich hierdoor van hare basis verwijderen, wat zeer ongunstige gevolgen
zou kunnen hebben en zeker de aanvulling van brandstof voor de schepen zal
bemoeilijken, terwijl bovendien de kans geloopen wordt, dat de Russische vloot op
een gegeven oogenblik dichter bij Japan zou blijken te zijn dan zijzelf is.
Een gevecht, tusschen de vloten der oorlogvoerenden, in den Indischen archipel,
moet dan ook uitgesloten worden geacht. Wel is het mogelijk, dat zich hier en daar
snelloopende Japansche kruisers vertoonen als verkenners en om eventueel voor de
Russische vloot bestemde kolenschepen aan te houden. Dit laatste zal, indien het
aanhouden op Nederlandsch territoir geschiedt, intusschen schending wezen van de
souvereine rechten eener onzijdige Mogendheid door Japan.
Onze plicht gebiedt ook eene dergelijke handeling te voorkomen, al geldt ook hier
dat iedere ongeoorloofde handeling niet steeds is te voorkomen. De taak van
verkennen, aan bedoelde geïsoleerd optredende Japansche kruisers toegekend, brengt
mede, dat zij zich onmiddellijk terugtrekken zoodra de Russische vloot te nabij komt.
Welke weg de Russische vloot ook neemt, zeker blijft het plicht van den neutralen
Staat haar, binnen de grenzen van zijn gebied, te observeeren en zoo mogelijk iedere
ongeoorloofde handeling te verbieden, zoo noodig krachtdadig te beletten.
Over welke macht beschikt nu Nederland hiertoe in Oost-Indië ?
Er bevinden zich daar thans 2 pantserschepen (Koningin Regentes en Prins Hendrik),
4 pantserdekschepen (Holland, Utrecht, Gelderland en Noord-Brabant) en 6 torpedobooten.
Bovendien eenige flottielje-vaartuigen, welke echter niet bestemd en niet
geschikt zijn voor een strijd met een buitenlandschen vijand.
Het pantserdekschip Zeeland, thans op reis naar Oost-Indië, komt wellicht
nog daar vóór de komst van de Russische vloot in den Archipel. Niet waarschijnlijk
is het, dat zulks ook zal gelukken aan het eveneens voor Oost-Indië bestemde
pantserschip De Ruijter, hetwelk heden uit het Nieuwediep vertrokken is, tenzij
dat de Russische vloot zich zeer geruimen tijd in den Indischen Oceaan blijft ophouden.
)
En hij kan zich daaraan ook niet storen, tenzij dat wij de macht hebben om hem te beletten zijn voornemen uit te voeren; de zaak zelf - de aanvulling van den kolenvoorraad - is voor hem immers eene kwestie van het allergrootste belang, eene levenskwestie voor zijne vloot. Onze macht bepaalt zich tot 2 pantserschepen en 6 torpedobooten, want bij een gevecht met de Russische vloot zullen onze kruisers (de pantserdekschepen) vrijwel waardeloos geacht moeten worden.
De aanwezigheid van deze soort schepen bij ons eskader in Oost-Indië is steeds
verdedigd geworden op grond, dat eene vijandelijke vloot in den Archipel het zwakst
zal wezen in hare verbindingslijnen met de buitenwereld zijn.
Hierdoor kunnen den vijand door
snelloopende kruisers het meeste nadeel worden toegebracht, terwijl
hij niet geacht kan worden meester ter zee te zijn, zoolang als die verbindingslijnen
voor hem hoogst onveilig zijn.
Al zijn wij beslist tegenstanders van kruisers bij ons eskader in Oost-Indië,
zoo moet toch billijkheidshalve erkend worden, dat in die redeneering veel waarheid is.
In het geval met de Russische vloot ontbreken echter de verbindingslijnen.
op te houden, maar zoo spoedig mogelijk hare reis te vervolgen.
Voor de kruisers als zoodanig is in dit geval geen taak weggelegd en als tegenstander
zal de Russische admiraal deze schepen dan ook geen beteekenende waarde toekennen.
In het voor ons gunstigste geval - de De Ruijter blijft buiten beschouwing - zal hij
tegenover zich zien 2 pantserschepen en 6 torpedobooten. Zeker, het ware niet noodig
tegenover de Russische vloot eene ongeveer gelijke strijdmacht te stellen, maar zóó
krachtig zou deze dan toch moeten wezen, dat de Russische vlootvoogd besloot zijn
voornemen op te geven en liever te trachten op andere wijze den kolenvoorraad aan te vullen.
Hij zou hiertoe echter de kans moeten hebben om bij een treffen met ons eskader beteekenend
verlies te lijden en hierdoor zijn eigen vloot ernstig verzwakt te zien, nog vóór dat het
doel van de reis bereikt was of eene ontmoeting met den vijand had plaats gehad.
Dat gevaar bestaat thans voor de Russische vloot niet; onze macht zal zoo gering wezen,
dat van daadwerkelijk verzet onzerzijds geen sprake zal kunnen zijn, dit in ieder geval
doelloos zal wezen en de Russische admiraal allerminst zich zal laten intimideeren
door de macht, welke kracht moet bijzetten aan ons verlangen.
De tocht van Rosjestvenski's vloot naar Oost-Azië 5
De tocht van de Russische vloot toont nu reeds overtuigend aan, dat er bij ons eskader
in Oost-Indië geen plaats is voor kruisers, dat allereerst pantserschepen in voldoend aantal
noodig zijn. Er blijkt nu door een concreet geval, dat in zekeren zin nog hooger
gevechtseischen aan dat eskader gesteld moeten worden voor de handhaving der
onzijdigheid dan voor den verdedigingsoorlog.
Ofschoon om andere redenen, doet zich in Nederland precies hetzelfde verschijnsel voor.
En noch hier, noch daar onderschatte men de handhaving der neutraliteit, want het tekort
schieten in onze verplichtingen hieromtrent zal voor ons wel steeds het meeste
gevaar opleveren om in oorlog te geraken.
Zekerheid bestond hieromtrent intusschen niet en dit maakte het verklaarbaar, dat de Russische Regeering de kans wilde wagen, omdat de komst van de vloot de krijgskans zou kunnen doen keeren en in ieder geval de verhoudingen bij Port-Arthur en in het algemeen in het verre Oosten voor Rusland veel minder ongunstig zou maken, dan deze in den laatsten tijd reeds waren en nog in veel hoogere mate zouden worden bij eventueel verlies van Port-Arthur. De Russische Regeering zal nu hebben te beslissen of de vloot, welke thans bij Madagascar is, hare reis zal vervolgen of naar Europa terugkeeren. Aan beide oplossingen zijn groote bezwaren verbonden. Laat men de vloot terugkeeren, dan ontstaat behoefte aan steenkolen op plaatsen, waar die aanvankelijk niet werd verwacht. Kolenschepen zullen dan gezonden moeten worden naar den Atlantischen Oceaan, de Middellandsche Zee en de Noordzee. Tenminste indien de onzijdige Mogendheden bezwaar blijven maken, om aan de Russische schepen gelegenheid te geven zich in hare havens van kolen te voorzien. Aangezien werkelijk nu het doel van den tocht zou wezen de naaste haven van het eigen land te bereiken en het bezwaarlijk bevoorrechting van Rusland genoemd zou kunnen worden, indien hierbij hulp werd verleend, is het geenszins onmogelijk, dat thans tegen dit kolenladen geen bezwaar zou worden gemaakt. Ja, die hulp zou Japan zelfs aangenaam moeten zijn, indien het vooruitzicht daarop deed besluiten de Russische vloot terug te doen keeren. In de Oostzee-havens is die vloot voor Japan toch geheel onschadelijk en geeft dit land gelegenheid alle krachten te besteden aan den oorlog in Mandsjoerije zelf. Een groot bezwaar voor Rusland blijft dan echter, dat de reis van de vloot geheel doelloos is geweest, dat het meesterschap ter zee in Oost-Azie onvoorwaardelijk aan Japan wordt gelaten en dat bij eventueele onderhandelingen over den vrede de positie van Rusland veel zwakker is dan die zou wezen, indien zich een krachtige vloot in de nabijheid van Japan bevond of daarheen onderweg was. Meenen de onzijdige Mogendheden ook op de terugreis aan Rosjestvenski's vloot geen vergunning tot kolenladen te mogen geven en blijven zij eveneens het vertrek van kolenschepen voor die vloot bemoeielijken, zoo mogelijk zelfs beletten, dan zal de voorziening in de behoeften der vloot niet alleen veel moeite, maar ook veel tijd kosten. Wij mogen toch aannemen, dat voor die terugreis aanvankelijk geen maatregelen werden getroffen, tenminste geen kolenschepen reeds vertrokken zijn en dit zoo zijnde, zullen alzoo de kolen uit Russische havens moeten worden verscheept. Hiertoe zullen die (Engelsche) kolen daar eerst in voldoenden voorraad moeten wezen en dan nog zal een lange weg moeten worden afgelegd. En toch, de tijd dringt, want het verbruik van kolen is enorm, ook al stoomt de Russische vloot met zoo zuinig mogelijk kolenverbruik; zelfs al ligt zij ten anker, dan blijft het nog aanzienlijk. Ten anker ! Waar ? De onzijdige havens zijn, tenzij voor een zeer kort oponthoud, gesloten voor haar en gelegenheid om in open zee te ankeren is er niet veel, zoolang de vloot nog in den Oceaan is. Tegen den terugkeer der Russische vloot, ofschoon misschien de verstandigste maatregel en voor ons zeker de meest gewenschte oplossing brengende, bestaan dus stellig zeer groote bezwaren. De mogelijkheid is zelfs niet uitgesloten, dat de schepen een neutrale haven zouden moeten inloopen en daar zich langer dan geoorloofd is ophouden, op gevaar af van daar ontwapend te zullen worden. 
Ver van Japan leverde de aanvulling betrekkelijk nog weinig bezwaar op, maar thans
in open zee wordt zij bijna ondenkbaar; tenzij dat de kolenschepen reeds bij de vloot
zijn, in welk geval toch ook aan dezen voorraad een einde komt. En het zal aan de
Japansche kruisers niet moeielijk vallen om te beletten, dat kolenschepen zich bij
de Russische vloot voegen, gesteld al dat deze weten waar de vloot precies te vinden is.
De tocht van Rosjestvenski's vloot naar Oost-Azië 6
De Russische vloot toch beweegt zich nu los van iedere basis in of nabij de
eenige Japansche plaats aan te tasten ?
Maar door de Russische vloot te ontwijken, slechts te zorgen dat zij geisoleerd
blijft, heeft de Japanscde vloot reeds veel kans, dat de schepen geleidelijk
afvallen en zoo zij den Japanners dan niet in handen vallen, op neutraal terrein
zullen moeten wijken en zich laten ontwapenen.
Wellicht zal het gros der Russische vloot ten slotte een Japansche haven aantasten,
maar steeds geobserveerd door de Japansche vloot zal hiermede niet licht succes en
vrij zeker geen maritieme basis worden verkregen, waaraan toch voor eene
hedendaagsche vloot al zeer spoedig dringend behoefte is.
Waar de Japanners door uitstel alles moeten winnen, juist omdat de Russen geen
uitstel kunnen lijden en de eersten dus een gevecht slechts dan zullen aanvaarden,
indien onder voor hen bijzonder gunstige omstandigheden kan worden gestreden,
daar is een spoedig treffen niet waarschijnlijk maar de toestand der Russische
vloot wel zeer ongunstig te achten; ten minste zoolang de haven van Wladiwostok
niet vrij van ijs is. Zullen de Russen dit tijdstip kunnen afwachten ?
Zullen zij lang genoeg hiertoe in den Indischen Oceaan en in den Archipel zich ophouden ?
Op deze vraag is voorloopig nog geen antwoord te geven en voor ons doel is zulks
ook niet noodig. Voldoende duidelijk blijkt reeds dat eene groote Mogendheid, met
een zeegebied aan den Grooten Oceaan, onmogelijk tevreden kan wezen met havens aan
de Oostzee en aan genoemden Oceaan, eene haven, welke gedurende ongeveer de helft
van het jaar door het ijs is gesloten, terwijl de toegang tot hare havens in het
Zuiden door een tractaat aan hare oorlogsschepen niet geoorloofd is, de Zwarte Zee
hierdoor geheel gemaakt is tot eene binnenzee.
De behoefte aan eene ijsvrije haven in het verre Oosten was dan ook de onmiddellijke
aanleiding tot de bezetting van Port-Arthur en nu het succes der Japansche wapenen
deze plaats voor Rusland waarschijnlijk blijvend verloren deed gaan, zal door dit
rijk zeker reeds spoedig worden uitgezien naar eene andere haven in het Oosten.
Deze haven zal minstens bruikbaar moeten wezen - of zijn te maken - voor repareeren
en dokken der schepen.
Waar het die haven zal vinden ? Ook dit is nog niet te zeggen maar onmogelijk is
het zeker niet, dat het oog gericht zal worden op den Indischen archipel.
De omstandigheid dat ons bestuur hier op vele punten nog slechts nominaal is,
maakt die kans niet geringer.
Dat nominaal bezit zal steeds voor ons gevaar opleveren, omdat aan eene bezetting,
door wien dan ook, een schijn van recht gegeven kan worden, hetgeen met minder
bezwaar tot de inbezitneming zal doen overgaan.
En toch hoe weinig waarde eenig eiland of deel hiervan voor ons rechtstreeks moge
hebben, eenmaal door ons als bezit beschouwd kunnen wij nooit veroorloven,
dat een ander zich eigendunkelijk daar vestigt.
Zulk een voorbeeld zou al te veel tot herhaling of navolging prikkelen. En juist in
verband met de nieuwste opvattingen omtrent de verplichtingen van neutralen
(beletten van levering door onderdanen en van vervoer van oorlogsbehoeften uit de
havens van onzijdige Mogendheden) zal voortaan geen enkele Mogendheid, die handels-
of andere belangen in het verre Oosten daadwerkelijk wenscht te kunnen verdedigen,
buiten een piedà-terre kunnen voor hare oorlogsschepen in Azië.
Het uitbreken van vijandelijkheden zou immers die schepen binnen zeer korten tijd
in een toestand kunnen brengen, welke ieder actief optreden uitsloot.
Het komt ons dan ook een onafwijsbare eisch voor, dat met kracht de reorganisatie
van onze zeemacht wordt ter hand genomen, dat gebroken wordt met het systeem de
zaak in min of meer gewijzigden vorm gaande te houden.
Aan het eskader in Oost-Indië moeten veel hoogere eischen worden gesteld dan tot
heden het geval was en aangezien hieraan zonder verhooging van uitgaven slechts
voldaan kan worden, indien gelijktijdig de reorganisatie der zeemacht in haren
geheel en omvang ter hand wordt genomen, behoort hiertoe eindelijk te worden overgegaan.
De tocht van Rosjestvenski's vloot naar Oost-Azië 7
Bij die algeheele hervorming van 's lands weermacht te water, mag niet geschroomd
worden te laten vervallen wat zijn tijd heeft gehad. Hoe verdienstelijk of doelmatig
iets in het verleden ook was, zoo kan dit nooit recht geven op voortbestaan, zoodra
het doelloos of zelfs maar ondoelmatig is geworden; in dit bijzonder geval te minder,
omdat het dan dadelijk nadeelig is.
Zonder misplaatste waardeering van hetgeen historisch geworden is, behoort voldaan
te worden aan de nieuwe eischen, welke door de geheel gewijzigde omstandigheden
en verhoudingen worden gesteld.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Maar nevens eene krachtige aansporing om het eskader in Oost-Indië te brengen op de vereischte sterkte, is die gebeurtenis eene ernstige waarschuwing om, door uitbreiding van rechtstreeksch bestuur, krachtiger eigendomstitel te verkrijgen dan op menig punt het uitsluitend nominaal bezit ooit zal kunnen geven.
De politiek van onthouding, die nog steeds zooveel invloedrijke aanhangers in ons
land heeft, is een groot gevaar voor den vrede en voor ons overzeesch bezit.
Vergeten wij niet dat Neêrlands toekomst, niet minder dan het heden en het
verleden, gelegen is in de eilanden-zee van tropisch Azië. Wij kunnen in Indië
niet te sterk wezen, daar ligt onze welvaart en beteekenis en.... de taak onzer zeemacht.
De tocht van Rosjestvenski's vloot naar Oost-Azië 8
Het incident
Op 15 oktober 1904 koos een gedeelte van de Oostzeevloot het ruime sop vertrekkende
van de marinebasis in Liepaja. Het doel van de reis was het ondersteunen van de
Russische strijdkrachten in het Verre Oosten tegen de Japanners. Door verkeerde
rapportages en geruchten over de nabijheid van Japanse oorlogsbodems in de dagen
hierna werden het Russische zeelui steeds zenuwachtiger.
Op de avond van 21 oktober was het mistig en duister. Het Russische schip dat
helemaal achteraan voer meldde dat hij aangevallen was door een Japanse torpedoboot,
wat in werkelijkheid een slechts voorbijvarend Zweeds schip was. Een aantal uur
later voer de vloot bij de Doggersbank.
Daar bevond zich een aantal Engelse vissersschepen. Vanwege miscommunicatie binnen
de Russische vloot werd toen het vuur geopend. In het tien minuten durende vuurgevecht,
waarbij er ook per ongeluk op eigen gelederen werd geschoten door de Russen, werden
drie Engelse vissers dodelijk verwond en twee Russische opvarenden.
Verder waren er zes vissers en een Russische matroos gewond.
Nasleep
Door het incident ontstond er een ernstig diplomatiek conflict tussen Rusland en
het Verenigd Koninkrijk. Het was echter in het belang van beide partijen en de
overige Europese grootmachten dat dit conflict werd gesust. De Russische vloot
werd een tijdje voor anker gelegd en er werd een internationaal onderzoek ingesteld.
De Russen betaalden uiteindelijk een schadevergoeding aan de vissers en de
vloot vervolgde haar weg.
Aan het einde van de 19de eeuw breidde Rusland zijn Aziatische bezittingen tot aan
de Gele Zee uit. Het pachtte in 1898 de belangrijke haven Port Arthur als
eindpunt van de spoorlijn van Harbin en weigerde ook na de Bokseropstand van 1901,
ondanks een gezamenlijk protest van Japan, de Ver. Staten en Groot-Brittannië,
de bezetting van Mantsjoerije op te geven.
In 1902 staken Russische troepen de Yalu over en betraden daarmee Koreaans
grondgebied. De Russische expansiedrift was een bedreiging voor Japan en belemmerde
de eigen plannen van dat land voor uitbreiding naar het Aziatische vasteland.
Japan sloot daarom op 30 jan. 1902 een defensieverdrag met Groot-Brittannië en
deed in aug. 1903 in St. Petersburg het voorstel om de belangen van beide landen
in Mantsjoerije en Korea officieel vast te leggen.
Rusland weigerde om over Mantsjoerije met een andere mogendheid dan China te
onderhandelen, en schoof deze kwestie op de lange baan, terwijl het Port Arthur
tot een vesting uitbouwde, zijn nieuwste oorlogsschepen naar Oost-Azië stuurde en
troepen uit Europa naar Azië verplaatste. Daarop mobiliseerde Japan op 5 febr. 1904
zijn 1ste leger en verbrak de diplomatieke betrekkingen met Rusland.
De tocht van Rosjestvenski's vloot naar Oost-Azië 9
 Zonder feitelijke oorlogsverklaring viel de Japanse admiraal Togo op 8 febr.1904 de in Port Arthur gelegen Russische vloot verrassend met torpedoboten aan, beschadigde verscheidene van de beste Russische schepen en blokkeerde de vloot in de haven. Een ander eskader vernietigde twee Russische kruisers bij Chemulpo en dekte de landing van troepen in Korea.
Het 1ste Japanse leger onder Kuroki dwong op 1 mei 1904 de overgang over de
Beneden-Yalu bij Wiju af, het 2de leger onder Oku bezette Dalny en sneed Port Arthur
aan de landzijde af. Met het 3de leger onder Nogi versterkt, kon Oku een Russische
ontzettingsmacht onder Stackelberg bij Wafangku op 14 en 15 juni 1904 terugwerpen.
Het door Stössel verdedigde Port Arthur werd nu door Nogi ingesloten en belegerd.
Toen de Russische vloot vanaf land beschoten werd, probeerde deze uit te breken,
maar werd op 10 aug. 1904 bij Kaap Shantung door Togo teruggeslagen, en daarna in
de haven vernietigd. Nu richtte de Japanse veldheer Oyama de gezamenlijke
aanvalskracht van zijn 1ste, 2de en een 4de leger onder Nodzu, totaal 120.000 man,
op Liauyang, waar de Russische opperbevelhebber Koeropatkin zijn strijdmacht,
ongeveer 145.000 man, in een defensieve stelling had geposteerd.
Door gelijktijdig frontaal en op beide vleugels aan te vallen greep Oyama bij
Liauyang (30 aug. - 4 sept. 1904) de overwinning, maar slaagde er niet in het
Russische leger te vernietigen. Koeropatkin week terug naar Moekden en bouwde
een nieuwe verdedigingsstelling aan de rivier de Hunho.
Ook Oyama wachtte eerst op versterking alvorens opnieuw aan te vallen. Toen de
troepenmacht van Koeropatkin 210.000 man telde en een 2de leger onder Gripenberg
was gevormd, besloot hij tot een aanval op de Japanse stelling aan de Shaho.
De Japanners waren hiervan echter via Europese bronnen al op de hoogte en
beantwoordden het Russische offensief met een tegenaanval.
In een worsteling, die 11 dagen duurde (8-18 okt. 1904), putten de tegenstanders
elkaar volledig uit, en de Slag aan de Shaho bleef onbeslist.
Meer dan 4 maanden lagen beide legers daarna in een loopgravenoorlog tegenover
elkaar, tot het 3de Japanse leger (Nogi) door de val van Port Arthur (2 jan. 1905)
vrij kwam. Een sterk ruiterkorps onder Misjtsjenko kon de opmars van Nogi niet tegenhouden.
Koeropatkin probeerde nog door een aanval van zijn 2de leger (Gripenberg) op de
Japanse linkervleugel bij Sandepu (25-28 jan. 1905) een totale aanval in te leiden,
wat echter mislukte, omdat hij Gripenberg niet ondersteunde.
Nadat Nogi was gearriveerd volgde de onstuimige Slag van Moekden (1-10 mrt. 1905),
waarbij de Russen andermaal voor een hevige Japanse aanval moesten wijken.
Ze verloren meer dan 90.000 man, de Japanners 41.000.
Koeropatkin legde het opperbevel neer, en werd opgevolgd door Linewitsj.
De Japanners rukten slechts langzaam op, en weldra kwam er een eind aan de
gevechtshandelingen.
Om Port Arthur te bevrijden, hadden de Russen in Kronstadt (bij St. Petersburg)
het 2de Pacifische eskader onder admiraal Rosjestwenskij uitgerust.
Het duurde 6 maanden voor dit, Kaap de Goede Hoop rondend, ter plekke was; het
kwam te laat voor het ontzet van Port Arthur en werd 28 mei 1905 op weg naar
Wladiwostok bij Tsushima door Togo vernietigend verslagen.
Op 6 juni 1906 stelde president Roosevelt van de Ver. Staten vredesonderhandelingen
voor. Op 5 sept. 1906 kwam het Vredesverdrag van Portsmouth tot stand.
Met pijltje op plaatje en de grote afbeelding verschijnt
|
Geen opmerkingen :
Een reactie posten